O PJM i świecie Głuchych

W Polsce Głusi komunikują się PJM, w Anglii BSL (brytyjskim językiem migowym), a w Ameryce ASL (amerykańskim językiem migowym). Nie oznacza to jednak, że każdy kraj ma swój język migowy (choć tak jest w wielu przypadków) - na przykład Głusi Białorusini stosują rosyjski język migowy, a w Boliwii - stosuje się ASL. 

Szacuje się, że na całym świecie używa się co najmniej 200-300 języków migowych. Czy się bardzo różnią od siebie? Na pewno w większości naturalnych języków migowych stosuje się niemalże jednakowe zasady gramatyczne i gesty (będące jednocześnie znakami, np. "ja", "na wprost"), bądź mimika która, jest elementem naturalnych migowych, wspomaga komunikację. Pewne cechy naturalnych migowych sprawiają, że Głuchemu Polakowi jest łatwiej się porozumieć z Głuchym Niemcem, niż słyszącemu Polakowi z słyszącym Niemcem. 

W Polsce oprócz PJM istnieje także SJM (system językowo-migany). SJM nie jest językiem (w przeciwieństwie do PJM), tylko subkodem językowym.

System językowo-migany miał zasady budowania zdań takie same jak w języku polskim, nie uznając też przestrzennych i wizualnych zasad naturalnego języka migowego. Ucząc się SJM wystarczyło jedynie opanować zbiór znaków, i stosować znaki w takiej kolejności jak w języku polskim. Założeniem tego języka była nauka Głuchych znajomości języka polskiego, oraz możliwość szybkiej nauki przez słyszące osoby.

Pomimo tego że niemal wszyscy tłumacze i nauczyciele w szkołach migali jedynie SJM, wielu Głuchych nie było w stanie opanować go. Dla Głuchych SJM jest niezrozumiały i nienaturalny. Od prowadzenia szkoleń w SJM już się odeszło, niemniej do dziś można spotkać pojedyncze osoby stosujących tą formę komunikacji wśród Głuchych, szczególnie seniorów. 

Którego języka warto się uczyć? Oczywiście PJM! Osoby, które opanowały PJM nie mają większych problemów z miganiem w SJM, natomiast w odwrotnej kolejności - już się pojawia problem, gdyż PJM wymaga dużych zmian w sposobie komunikacji, które opanujesz jedynie na dobrze zaplanowanych warsztatach pod okiem doświadczonego instruktora.

Na pewno zauważyliście, że coraz częściej w artykułach, czasopismach i wiadomościach pojawia się określenie Głuchy przez duże "G". Jest to nawiązanie do tożsamości kulturowej osoby Głuchej, która nie postrzega siebie jako niepełnosprawnego, którego trzeba wyleczyć. Głuchemu niedosłuch nie przeszkadza, jest po prostu jak cecha charakteru - a nawet widzi w tym wiele zalet. Cieszy się z przynależności do społeczności Głuchych, traktuje innych Głuchych jak przyjaciół, członków rodziny. Bardzo często zdarza się, że spotykając innego, nieznajomego Głuchego zaczynają rozmawiać, jakby się znali od wielu lat. Język migowy jest językiem, z którego Głuchy jest dumny.

W Kulturze Głuchych pojawia się wiele motywów. Oto niektóre z nich:

• ORALIZM - jest to epoka w szkolnictwie głuchych, która zabraniała migać, i wymuszała naukę mówienia. Na ogół Głusi patrzą na oralizm negatywnie, gdyż była ona uderzeniem w ich godność. W wielu szkołach za używanie języka migowego nawet na przerwie przez ucznia groziło karą, a nawet biciem. 
• AUDYZM -  jest to negatywny stosunek, podejście słyszących do Głuchych, m.in nieuznający ich potrzeb stosowania języka migowego.
• DEAF ART - jest to "sztuka Głuchych", wywodzący się z Ameryki, gdzie Kultura Głuchych jest mocno rozwinięta. Obrazy z nurtu "Deaf Art" często ukazują świat postrzegany oczami Głuchego lub osób w nim przebywających. Często pojawiają się motywy: dłoni, oczu, ucha, języka migowego lub ust, jako metafora oralizmu. 
• CODA - słyszące dzieci niesłyszących rodziców (po ang. Children of Deaf Adults). Bardzo często CODAcy zostają w dorosłości tłumaczami języka migowego, gdyż język migowy był dla nich pierwszym językiem, którego się nauczyli w domu.
• DEAF TIME - określenie wyjątkowo szybko upływającego czasu w trakcie migania z drugim Głuchym. 
• POEZJA MIGANA - jest to forma sztuki PJM, której cechują pewne, ściśle okreslone zasady, tak jak w przypadku języka polskiego wiersze. O poezji miganej można więcej przeczytać tutaj. 

Każde dziecko od samych narodzin (a nawet już w brzuchu mamy) jest zanurzone w świecie komunikacji. Podsłuchuje rozmawiających rodziców, słyszy słowa mamy i taty mówiących do niego w trakcie zabawy, przypatruje się rozmowom na ulicy itd... Jego rozwijający się mózg, będący niewiarygodnie plastyczny, w pewnym wieku zaczyna zapamiętywać słowa, chłonąć zasady gramatyczne, uczy się też wyrażania swoich myśli i emocji za pomocą słów. 

A w przypadku niesłyszącego dziecka? Nie słyszy on tych wszystkich słów, nie jest zanurzone w tym świecie. Nie zawsze aparaty lub implant słuchowy pomoże - może je nie słyszeć wyraźnie bądź z innego powodu nie nabywać słów. W świecie Głuchych tym naturalnym językiem jest PJM - dziecko je widzi, zaczyna rozumieć znaki i je zapamiętywać. Zaczyna stosować PJM. Natomiast język foniczny, taki jak język polski, staje się dla niego nienaturalny, gdyż musi wkładać w niego wysiłek taki jak w szkole na lekcji, żeby zapamiętać jakiekolwiek słówka. Nie zapamiętuje je spontanicznie, jak w zabawie, czy w rozmowie z rodzicami, czyli bezwysiłkowo. To przyczynia się do drastycznego spadku efektywności nauki języka. 

W Polsce niestety wiele dzieci nie jest w stanie dobrze opanować języka polskiego, pomimo rozwoju technologicznego (lepsze aparaty, implanty słuchowe). Czasami się zdarza, że pierwszym językiem dziecka jest... język migowy, który poznaje dopiero w szkole. Oznacza to, że przez kilka lat nie znało w ogóle żadnego języka. W późniejszym wieku niestety plastyczność mózgu maleje, i to się przyczynia do trudności w nauce języka. Szczególnie fonicznego.

Symbolem Głuchych jest motyl, najczęściej koloru niebieskiego, lub ew. w odcieniach turkusu, gdyż motyle są głuche. Skrzydła motyla natomiast symbolizują barwność i piękno PJM, a trzepot skrzydeł odzwierciedla jego dynamikę i szybkość. Jest to ogólnie przyjęty, międzynarodowy znak Głuchych. Często przyjmuje się za symbol Głuchych także dłonie, które są podstawowym narzędziem komunikacyjnym w języku migowym. Najbardziej kojarzonym symbolem przez osoby słyszące jest symbol przekreślonego ucha, jednak ujmuje ona Głuchych w kategorii pewnych braków, dysfunkcji. Motywy dłoni i motyla mają wymiar bardziej pozytywny, bo zwracają uwagę na piękno i potencjał.

Natomiast przyjętym kolorem symbolizujących Głuchych jest turkus. Kolor turkusowy jest symbolem zaufania, nadziei i wiary w siebie i innych ludzi.